Langdurige zeggenschap loont: ‘De vertrekintentie is bij ons met zestig procent gedaald’
- 5 februari 2025
- Nieuwsbericht
- V&VN Algemeen
Bij organisaties die al langere tijd bezig zijn met het versterken van zeggenschap van zorgprofessionals, is sprake van meer werktevredenheid. Dankzij langdurige zeggenschap spelen minder zorgprofessionals met de gedachte om te vertrekken. Ook nemen ze vaker zelfstandig beslissingen. “Bij ons is de vertrekintentie met zestig procent gedaald”, vertellen verpleegkundig specialist en CNO Trudy Geurts en collega Inge Roes, verpleegkundig specialist en voorzitter van het Kernteam Verpleegkundige Staf van het Slingeland Ziekenhuis.
Het Slingeland Ziekenhuis (SZ) in Doetinchem zet via het Kernteam Verpleegkundig Staf in op zeggenschap in de organisatie. “Van adviseren naar daadwerkelijk meedenken, meebeslissen en meedoen ten aanzien van de verpleegkundige beroepsinhoud,” lichten Geurts en Roes toe. Het SZ heeft in 2024 voor de tweede keer deelgenomen aan de Landelijke Monitor Zeggenschap.
In opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, meet de monitor jaarlijks bij verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten, verzorgenden en begeleiders de ervaren zeggenschap in de organisatie. Ook meet de monitor hoe zeggenschap formeel in de organisatie is geregeld. In 2024 hebben in totaal 22.034 (zorg)professionals meegedaan aan de monitor door een vragenlijst in te vullen.
Gezamenlijke besluitvorming
Uit de monitor blijkt dat voornamelijk in organisaties met een Shared Governance-model zeggenschap wordt ervaren. Shared governance (gezamenlijke besluitvorming) houdt in dat álle lagen van de organisatie betrokken worden bij zeggenschap. Geurts en Roes zien dit ook: “Bij ons staan de Raad van Bestuur en het gehele managementteam volledig achter ons. Dat heeft ontzettend geholpen met het versterken van zeggenschap. We doen het samen en delen ons enthousiasme met elkaar.”
In de monitor wordt onder andere gemeten hoeveel zorgprofessionals overwegen om te stoppen bij de organisatie waar ze werken. Dit wordt de vertrekintentie genoemd. Bij Slingeland Ziekenhuis is de vertrekintentie met 60% gedaald (van 18,3% naar 7,9%). Het resultaat van gezamenlijke besluitvorming én langdurige inzet op zeggenschap.
Minder regeldruk
De landelijke resultaten laten zien dat 50% van de ondervraagden verlangt naar meer zeggenschap, ten opzichte van 52% in 2023. Het rapportcijfer voor ervaren zeggenschap is gelijk gebleven met een 6,0. Ook wordt in 2024 iets meer autonomie ervaren (rapportcijfer 6,5 ten opzichte van 6,4 het jaar ervoor). Dit is een voorzichtig positieve ontwikkeling, maar laat ook zien dat er nog veel moet gebeuren. De belangrijkste resultaten zijn dat, dankzij zeggenschap, de vertrekintentie daalt, er meer werktevredenheid is en werkgevers aantrekkelijker worden.
De meeste ervaren zeggenschap is te zien bij organisaties die zich al langer richten op het versterken van zeggenschap. Zorgprofessionals bij deze organisaties ervaren 8% meer dan vorig jaar de mogelijkheid om zeggenschap te nemen. Ook worden vaker kwaliteitsregistraties gebruikt voor het verbeteren van zorg (+7%). Een ander belangrijke bevinding: een toenemend aantal zorgprofessionals geeft aan minder regeldruk en regelbeperking te ervaren. Ze worden minder beperkt in het zelfstandig nemen van beslissingen (daling van 7%).
Daarnaast blijkt dat ‘Tijd en ruimte voor professionele ontwikkeling’, ‘Initiatieven van de werkvloer stimuleren’ en ‘Budget voor ontwikkelingen’ gezien worden als de top 3 interventies om zeggenschap te versterken.
Appelboom
Structureel investeren in zeggenschap loont, beamen ook Geurts en Roes. “De eerste stap om zeggenschap in de organisatie te verankeren, is een goede basis en structuur. Wij hebben zeggenschap gevisualiseerd in onze Achterhoekse appelboom. De appelboom laat zien dat door een goede basis te leggen – door stevige wortels te laten groeien – er mooie appels kunnen groeien. De appels representeren de interventies waarop ingezet kan worden, zoals Ontregel de Zorg en Beter laten, Beter doen. Ook laten we het opleidingsniveau in willekeurige volgorde zien. Elke zorgprofessional kan de ladder beklimmen om appels te plukken. We willen alle talenten en competenties benutten.”
“De afbeelding van de appelboom hangt overal in de organisatie. We laten zo ook zien dat we de hele organisatie betrekken bij zeggenschap. Komt iemand bij ons werken, dan staat standaard onder het contract: ‘Welkom, je bent nu ook lid van de Verpleegkundig Staf.’ De appelboom, en het welkom laten voelen, hoort daarnaast bij de Achterhoeks cultuur, waardoor het collega’s ook op persoonlijk niveau aanspreekt.”
Succesvol zeggenschap
“Zorg dat je elkaar kent en ontdek waar je elkaar raakt in je werk,” geven Geurts en Roes als tip mee. “Hier schuilt veel kracht in. Zie het talent in de ander en daag deze uit. Heb het lef om naar voren te stappen. Neem je positie in en laat je verantwoordelijkheid zien. Sluit je aan bij werkgroepen en commissies waarbij het gaat over verpleegkundige onderwerpen, waar de verpleegkundige staf eigenaar van is. Maar begin bij het creëren van een basis, een fundament. Zoals wij met onze appelboom hebben gedaan.”
Tips om zeggenschap te versterken
- Spreek je uit over zaken die ertoe doen en kom vervolgens op die thema’s in beweging.
- Heb je behoefte aan tijd en ruimte voor scholing op persoonlijk of professioneel vlak, neem dan zelf de verantwoordelijkheid om je behoefte hierin uit te spreken.
- Stel zelfstandig zorg- en ondersteuningsplannen op die je met je cliënt of patiënt vormgeeft. Wees je daarbij bewust van de behandelmethoden die je toepast en bedenk hoe deze verbeterd kunnen worden.
- Kom als zorgprofessionals regelmatig bij elkaar in multidisciplinaire teams om casussen te bespreken en te analyseren.
- Maak gezamenlijk afspraken over bepaalde behandelingen en vormen van ondersteuning.
- Zorg samen voor een gezonde en veilige werkomgeving, waarin iedereen zich mag uitspreken.
- Neem de mening en zorgen van professionals serieus. Doe er wat mee als professionals zich uitspreken.
- Faciliteer tijd, ruimte en budget voor zeggenschap en maak het een vast onderdeel van het werk.
- Zorg ervoor dat professionals in de organisatie ervaren dat gezamenlijk naar besluitvorming wordt gewerkt op de voor hen belangrijke thema’s. Laat zien dat zeggenschap niet onderop de stapel komt te liggen.
Praktische handvatten
Om professionals, teams en organisaties te helpen bij het versterken en behouden van zeggenschap, kunnen ze gebruikmaken van het nieuwe jaarlijkse kennisoverzicht van het Landelijk Actieplan Zeggenschap (LAZ). Hierin zijn alle actuele kennis en de lessen over het versterken van zeggenschap van de organisaties uit de eerste subsidieronde gebundeld. Het LAZ biedt daarnaast voor iedereen gratis hulpmiddelen aan op de website.
Het Landelijk Actieplan Zeggenschap is een samenwerking tussen de beroepsorganisaties BPSW en V&VN en de brancheorganisaties zorg (BoZ) NVZ, NFU, ActiZ, Nederlandse GGZ en VGN, Jeugdzorg Nederland en Sociaal Werk Nederland. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) stelt financiering beschikbaar aan organisaties om zeggenschap te versterken.
Word lid en praat mee!
Samen met meer dan 100.000 leden maken we ons als beroepsvereniging sterk voor professionalisering van de beroepen verpleegkundige, verzorgende en verpleegkundig specialist. Leden horen, zien en helpen; dat is waar we als V&VN voor staan. Wil jij invloed hebben op hoe jouw beroep zich ontwikkelt? Word lid van V&VN.
