Vervuilde huishoudens: zo bepaal je of je moet ingrijpen

Wat doe je als je cliënt in een ernstig vervuild huis woont? Wanneer kom je in actie en hoe? Elke situatie is uniek, maar de nieuwe handreiking ‘Vervuilde huishoudens’ voor verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten helpt je met adviezen en handvatten goed op weg om de juiste beslissingen te nemen.

“Soms heeft iemand spoelingen nodig. Dan heb je echt een schone plek nodig om veilig te kunnen werken”, zegt Vera Brozius (56). Ze werkt ruim dertien jaar als sociaal verpleegkundige Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ) voor GGD Twente, onder meer bij het Meldpunt Woningvervuiling. Vera heeft veel te maken met vervuilde huishoudens.

“Stank is ook vaak een probleem. Want in stank kun je niet lang verblijven. Zijn er plaagdieren in huis, zoals muizen, dan kun je daar ziek van worden.” Soms is een situatie om een andere reden onveilig. “Wanneer een cliënt opeens zo boos wordt dat je snel het huis wilt verlaten, moet de gang naar de huisdeur wel vrij zijn.”

Ze ziet het aantal meldingen over vervuilde huishoudens toenemen. “Ouderen en mensen met een rugzakje moeten langer zelfstandig thuis blijven wonen. En als het dan echt niet langer meer gaat omdat de gezondheid en veiligheid in gevaar komen, is er een wachtlijst voor een plek in een zorginstelling.”

Vera merkt ook dat huishoudens ernstiger vervuild zijn dan vroeger en problemen langer aanhouden. “Vroeger had je wel eens te maken met multiproblematiek en nu is dat vaak standaard.”

Een ‘vervuild huishouden’ is een woning die lange tijd niet goed is schoongemaakt. Dit levert onder meer infectiegevaar op voor de bewoner, maar ook voor jou als zorgprofessional wanneer je op huisbezoek gaat. Ook kan er gevaar dreigen voor buurtbewoners, bijvoorbeeld in een brandgevaarlijke situatie.

Trek tijdig aan de bel

Ook als er niet direct een veiligheidsdreiging is, kan het toch ingewikkeld zijn om een cliënt in een vervuild huishouden de benodigde zorg te bieden. De nieuwe handreiking ‘Vervuilde huishoudens’ biedt handvatten om oorzaken en risicofactoren vast te stellen, signalen te herkennen, de mate van vervuiling te bepalen en te beslissen of de zorg veilig genoeg is voor de cliënt en de zorgprofessional zelf.

Sociaal verpleegkundige Vera zat met andere praktijkdeskundigen in de werkgroep die adviseerde bij de ontwikkeling van de handreiking ‘Vervuilde huishoudens’. “Voel je je ongemakkelijk in een bepaalde situatie, of twijfel je hoe je het best kunt handelen, bespreek dat dan met je teamcollega’s, je leidinggevende, de huisarts of iemand van de GGD”, benadrukt ze.

“Zo kun je met andere zorgprofessionals sparren over jouw niet-pluisgevoel en eventuele vervolgacties bespreken. Wat iemand vies vindt, verschilt bovendien per persoon. Sommigen ruiken alles, anderen bijna niks. De een is allergisch voor katten en de ander kan tijdens de zorg prima huisdieren om zich heen hebben. Trek tijdig aan de bel als je iets niet goed aankunt. Want als je je niet prettig voelt, kun je je cliënt niet optimaal zorg verlenen.”

Veel te vol

Als voorbeeld van goede samenwerking, zoals ook wordt geadviseerd in de handreiking, beschrijft Vera een casus van een cliënt die in huis heel vaak valt. Thuiszorg maakt zich zorgen en vraagt GGD Twente om raad. Vera gaat na overleg mee op huisbezoek. “Ik zag dat de wc, douche en keuken versmeerd waren, de vloerbedekking vies was door uitwerpselen van huisdieren en dat er te veel spullen in de woonkamer stonden.”

Ze bespreekt de situatie met de cliënt. “Ik vertelde dat ik was meegekomen omdat het huis veel te vol stond en niet schoon was. En dat dit gevaarlijk kon zijn voor de eigen gezondheid en voor de mensen en dieren om hem heen. Uiteindelijk is de woning zo opgeruimd en schoongemaakt dat de cliënt er kon blijven wonen en de thuiszorgmedewerkers en huishoudelijke ondersteuning weer veilig konden werken.” 

De handreiking ‘Vervuilde huishoudens’ is tot stand gekomen dankzij V&VN, opgesteld door het Trimbos Instituut en financieel mogelijk gemaakt door ZonMw.